Voorafgaand aan deze herdenking, bood eerder in de week een petitie aan de Tweede Kamer aan. Behalve de petitie kreeg de Vaste Commissie voor Europese Zaken van de Tweede Kamer een exemplaar aangeboden van het pas uitgekomen boek “De Eerste Holocaust”, over de Armeense genocide. Dit boek was speciaal voor deze gelegenheid door schrijver en journalist van de “The Independent” Robert Fisk gesigneerd.

De herdenking begon met een stille tocht naar het monument van de Armeense Genocide, waar tijdens een plechtigheid bloemen en kransen bij deze Armeense gedenksteen werden gelegd, o.a. van het recent in Den Haag gevestigde Armeense consulaat, van de FAON en van de Armeense Studenten Vereniging Gladzor.

Tijdens de bijeenkomst in de aula werd er duduk-muziek gspeeld door Nicolai Romashuk jr en werd een voordracht ten gehore gebracht door Nicolai Romashuk sr. Er werden beelden van “Twenty Voices” uit www.twentyvoices.com en “Holy Mountain” van System Of A Down vertoond. Toespraken werden er gehouden door o.a. Arshak Manoukian, de consul van Armenië, de heer Noubar Sipaan, voorzitter van het 24 april Comité van de FAON, en de Iraanse mensenrechten-activist de heer D. Madjlesi. Twee andere gastsprekers, het Tweede Kamerlid Mw. E. Wiegman en Rabbijn A. Soetendorp, konden door omstandigheden niet aanwezig zijn, hun bijdragen werden voorgedragen.

Mato Hakhverdian opende als voorzitter van de FAON de bijeenkomst. Hij haalde de woorden van Robert Fisk aan, dat de Armeense genocide “een van die historische tragedies is die met het verstrijken van de tijd steeds grotere betekenis krijgt”. Hakhverdian dankt dit aan de generaties Armeniërs, die de nagedachtenis van de slachtoffers in ere hebben gehouden. Dit ondanks dat Turkije al die tijd kosten noch moeite spaarde om de vreselijke werkelijkheid uit het geheugen van de mensheid weg te vagen, zoals door het veranderen van het schrift, waardoor documenten niet meer toegankelijk zijn voor de nieuwe generaties en het wijzigen van plaatsnamen. Hij wees hierbij op de TV documentaire “Het land van onze grootouders”, een roadmovie hierover die in de avond wordt uitgezonden. Het is onze plicht de herinnering aan de genocide levend te houden, te hopen op erkenning en verzoening. Het is onze droom dat ons land zo in vrede en rust kan leven en vooruitgang zal boeken. Met geloof aan die droom werken we aan de verwerkelijking van die toekomst.

Consul Manoukian bedankte ten eerste Nederland voor de opvang destijds van Armeniërs die de genocide waren ontvlucht. Voorts wees hij erop dat de Armeense genocide niet (alleen) een daad was tegen Armeniërs, maar een misdaad tegen de gehele mensheid. Daarom is het ook zo dat andere landen Turkije hierop voortdurend aanspreken. Hij benadrukte dat Armenië zonder voorwaarden de relatie met Turkije wil herstellen en samen door de zwarte bladzijden van het verleden wil gaan. Het streven van Armenië om in stabiliteit, rust en vrede te leven, is alleen bereikbaar als het conflict over het verleden wordt opgelost.

De Voorzitter van het 24 april Comité Noebar Sipaan stelde vast dat de gebeurtenissen van 1915 niet uitwisbaar zijn uit het collectieve geheugen, maar dat het na 93 jaar in Turkije nog steeds verboden is te lezen over deze inkzwarte bladzijden van de geschiedenis. Maar er zijn witte vlekjes, aldus Sipaan, nl. de eerlijke en moedige Turken en Koerden die hun Armeense vrienden, buren met gevaar voor eigen leven probeerden te beschermen, en ook verdienen herdacht te worden. Hij vermeldde dat op 24 april 1919 de eerste herdenking in Istanbul plaatsvond, tevens de enige keer dat dit publiekelijk gebeurd is. Daarna werd het een taboe, de “tranen keerden zich naar binnen”; nu, met artikel 301 en alle vervolgingen daarvan, leidde dit uiteindelijk tot zelfcensuur. De hoop blijft bestaan, want er is een kleine groep die er ook in Turkije voor kiest te blijven zoeken naar de waarheid. In dit verband komt vandaag, 24 april 2008 in Istanbul een groep intellectuelen in de universiteit samen, met als thema “wat gebeurde er op 24 april 1915”. Sipaan verwacht dat dankzij dergelijke initiatieven de waarheid in Turkije niet langer verborgen kan blijven en spreekt zijn erkentelijkheid uit voor deze moedige mensen.

Namens Mw. Esmé Wiegman, die voor de ChristenUnie fractie woordvoerder Europese Zaken is, werd naar voren gebracht hoe actueel de genocide nu na 93 jaar nog is: “Het is iets wat nog elke dag speelt, in het zwijgen en ontkennen. Hoezeer spreken genadeloos wordt afgestraft, liet de dood van Hrant Dink zien.” Mw. Wiegman, die in januari in Assen aanwezig was bij de herdenking van de moord op Hrant Dink, gaf aan dat goed is dat vandaag de Armeense genocide herdacht en wel hardop gesproken wordt: “daarbij kan men ook een moment stil zijn, maar dat is een andere stilte dan het ontkennend zwijgen”.

Een zeer krachtige solidariteit met de Armeniërs uitte de Iraniër D. Madjlesi met een pleidooi dat Turkije, net zoals Duitsland en Zuid Afrika dat hebben laten zien, zich van het “smerige verleden zou moet ontsmetten”, en zonder dat geen deel van Europa kan uitmaken. Hij ziet de genocide niet alleen als een zaak van de Armeniërs, maar ook van alle Iraniërs en in feite van de hele wereld. Hij beschouwt het van zichzelf als plicht hiervoor met de Armeniërs zij aan zij te strijden tegen de ontkenning en gaf dit glashelder aan men de woorden “Ook ik ben een Armeniër”.

De vergelijking met de schuldaanvaarding van Duitsland kwam ook pregnant naar voren in de woorden van Rabbijn Soetendorp. Daarin verwees hij naar een verzoeningsbijeenkomst in Duitsland vorig jaar, waar hijzelf een appel tot verzoening had voorgelezen, waarop een respons kwam van duizenden, meest jongeren, in de vorm van een vredeslied. “Ik voelde mij voor het eerst thuis in Duitsland, waarbij ik me realiseer dat het knielen van Willy Brandt (in 1970) bij het monument van het getto van Warschau van grote betekenis voor mij is geweest”. Hierop vervolgde de Rabbijn: “Mijn hoop is dat een proces van erkenning ook in Turkije een aanvang zal nemen”.

Mevrouw Inge Drost van het 24 april Comité sloot de waardige herdenkingsbijeenkomst af met een samenvatting. Vasthoudendheid en de plicht te herdenken, maar geen haat was er in de redevoeringen te horen geweest. Hoe scherp de verschillende toespraken de genocide en de ontkenning daarvan ook veroordeelden, door alle toespraken heen klonk als de rode draad de hoop, de verzoening, de solidariteit tussen volkeren. Ten eerste door niet onvermeld te laten dat er toch ook moedige Turken en Koerden de Armeniërs hadden geholpen, zoals ook Rabbijn Soetendorp ook zei zijn leven te danken te hebben aan een Duitse vrouw. Ten tweede door de warme woorden van solidariteit tussen volkeren in het algemeen en met het Armeense volk in het bijzonder, die uit de woorden van alle sprekers klonk.

Prior to this commemoration, earlier this week a petition was submitted to the Parliament by a FAON delegation. In addition to the petition, a copy of recently published Dutch translation of the book “The First Holocaust” by British journalist and writer, the Middle East correspondent of The Independent Robert Fisk was also handed over to the Parliamentary Commission of European Affairs. This book is about the Armenian Genocide. The copy was signed especially for this occasion by the author.

The commemoration began by a quiet march towards the Armenian Genocide Memorial, where during a ceremony wreaths were laid at the Genocide monument on behalf of, among others, the newly established Armenian Consulate in The Hague, the FAON and the Gladzor Armenian Student Association.

During the Commemorative meeting in the auditorium, Nicolai Romashuk Jr. played duduk music and Nicolai Romashuk Sr. recited a poem. Moreover, “Twenty Voices” from www.twentyvoices.com and “Holy Mountain” by System Of A Down were presented. Speeches were delivered by, among others, Mr. Arshak Manoukian, the Armenian Consul in The Netherlands, Mr. Noubar Sipan, chairman of the 24 April Committee of FAON, Mr. Dariush Madjlessi, an Iranian human rights activist. Two other invited speakers, Ms. Esme Wiegman, Member of Parliament and Rabbi Awraham Soetendorp, had not been able to attend the ceremony due to unforeseen circumstances. Their speeches were instead read.

Mato Hakhverdian, chairman of the FAON, opened the commemorative meeting. He cited the words of Robert Fisk, that the Armenian Genocide is “one of those historical tragedies that by elapse of time gets more and more significance”. This is mainly because the consequent generations of Armenians have kept the memory of the victims alive. This is in spite of the fact that Turkey has tried with huge financial and political means to erase the reality from human memory, such as by changing the written language, which makes the access to old literature difficult for the new generations and by renaming the geographical places. He pointed out that this subject is handled in a TV documentary “The land of our grandparents”, a road movie, scheduled for broadcasting the same evening by Dutch National TV. It is our duty to keep alive the memory of the Genocide and to hope for recognition and reconciliation. It is our dream to see Armenia thus being prosperous and living in peace and harmony. We believe that with our best efforts this dream will be realised in the the future.

Consul Manoukian expressed his gratitude to the Netherlands for accepting the Armenian refugees during the Armenian Genocide. He mentioned that the Armenian Genocide was not only a criminal act against the Armenians, but also a crime against humanity. Therefore other countries call continuously upon Turkey to account for this act. He emphasised that Armenia is ready to establish relations with Turkey without any precondition and to consider together the black pages of the past. The aspiration of Armenia to reach stability and to live in peace is only possible if the conflict about the past has been solved.

The Chairman of the 24 April Committee Noubar Sipan concluded that the events of 1915 cannot be erased from the collective memory, but still, after 93 years, it is forbidden in Turkey to read about these black pages of the history. But there are also white spots, according to Sipan, namely the courageous Turks and Kurds, who saved the lives of their Armenian friends and neighbours endangering their own lives. They deserve also to be remembered. He mentioned that the first commemoration took place in Istanbul on 24 April 1919, the only case of public remembrance in Turkey. Later it became a taboo, “the tears turned inwards.” At present, with Article 301 in force, the numerous persecutions on the basis of this article have led to self-censure. We are still hoping that things will change, because a small group in Turkey has chosen to look for truth. In this context, a group of intellectuals will meet today in one the universities of Istanbul to discuss “what happened on 24 April 1915.” Sipan expects that thanks to such initiatives, the truth will no longer remain hidden and he is thankful for these courageous people.

In her message of solidarity, Ms. Esme Wiegman, who is the spokeswoman for the Christian Union parliamentary faction in the European Affairs Commission, had stated that even after 93 years, the Genocide is a real topical issue: “It is something that is on the agenda every day, through silence and denial. The death of Hrant Dink showed how could, speaking about Genocide, could mercilessly be punished”. Ms. Wiegman, who had attended in January this year the commemorative ceremony of the first anniversary of the assassination of Hrant Dink in Assen, stated that it is good that today we speak about the Armenian Genocide and we are commemorating it in loud voices and that “we can remember it in a moment of silence, but that is another silence than the silence of denial.”

A very strong expression of solidarity with the Armenian people came from Mr. D. Madjlessi, an Iranian human rights activist, who pleaded in his speech that Turkey, just as Germany and South Africa have done in the past, “should come clean with her sordid past” and that without such admittance of guilt Turkey cannot be a part of Europe. He considered the Armenian Genocide not an issue of the Armenians only, but also of all Iranians and in fact of the whole world. He considers that it is his duty to struggle side by side with the Armenians against denial and declared in the clearest terms: “I, too, am an Armenian”.

The example of admittance of guilt by Germany was also emphasised by Rabbi A. Soetendorp. He referred to a reconciliation conference in Germany last year, where he had appealed for appeasement between the Jews and Germans and where a spontaneous response had come from thousands of young people from the audience in the form of a peace song. “For the first time, I felt myself at home in Germany, and I realised then the great significance of the kneeling down of Willy Brandt before the monument of the Ghetto of Warsaw in 1970”. In this context, Rabbi Soetendorp expressed hope “that a process of recognition would commence in Turkey as well”.

Ms. Inge Drost of 24 April Committee concluded the dignified commemoration function with a summary. Persistence and duty to commemorate, but not hatred, was present in the speeches, she mentioned. Although, all speakers severely condemned the Genocide and its denial, their words were still characterised by expressions of hope, reconciliation and solidarity among people. First of all, it was emphasised that there had been courageous Turks and Kurds who at the risk of endangering their own life had given shelter to their Armenian neighbours and friends, just as mentioned also by Rabbi Soetendorp that he had remained alive thanks to a brave German woman. Secondly, there were warm words of solidarity between nations in general and with the Armenian people in particular.